آموزش ضرب المثل : چو دخلت نیست، خرج آهسته تر کن

سعدی » گلستان » باب هفتم در تأثیر تربیت پارسا زاده ای را نعمت بی کران از ترکه عمان به دست افتاد فسق و فجور آغاز کرد مبذری پیشه گرفت فی الجمله نماند از سایر معاصی منکری که نکرد و مسکری که نخورد. باری به نصیحتش گفتم ای فرزند دخل آب روانست و عیش آسیای گردان یعنی خرج فراوان کردن مسلم کسی را باشد که دخل معین دارد. چو دخلت نیست، خرج آهسته تر کن که می گویند ملاحان سرودی اگر باران به کوهستان نبارد به سالی دجله گردد، خشک رودی عقل و ادب پیش گیر و لهو و لعب بگذار که چون نعمت سپری شود سختی بری و پشیمانی خوری. پسر از لذت نای و نوش این سخن در گوش نیاورد و بر قول من اعتراض کرد و گفت راحت عاجل به تشویش محنت آجلمنغص کردن خلاف رأی خردمندست: برو شادی کن ای یار دل فروز غم فردا نشاید خورد امروز هر که علم شد به سخا و کرم بند نشاید که نهد بر درم دیدم که نصیحت نمیپذیرد و دم گرم من در آهن سرد او اثر نمیکند ترک مناصحت گرفتم و روی از مصاحبت بگردانیدم و قول حکما کار بستم که گفته اند بلغ ما علیک فان لم یقبلو ما علیک گر چه دانی که نشنوند بگوی هرچه دانی ز نیک و پند زود باشد که خیره سر بینی به دو پای اوفتاده اندر بند تا پس از مدتی آنچه اندیشه من بود از نکبت حالش به صورت بدیدم که پاره پاره به هم بر میدوخت و لقمه لقمه همی اندوخت دلم از ضعف حالش به هم بر آمد، مروت ندیدم در چنان حالی ریش به ملامت خراشیدن و نمک پاشیدن پس با دل خود گفتم: حریف سفله اندر پای مستی نیندیشد ز روز تنگدستی درخت اندر بهاران بر فشاند زمستان لاجرم بی برگ ماند فرزند تاجری مال فراوان پدر را بدون حساب وکتاب به مردم می بخشید وفکر روز مبادا نبود هرچه دوست پدرش اورا نصیحت کرد که دست از این کار بردار و او را نزدیک رود دجله برد وبه او گفت اگر بی حساب ولخرجی کنی روزی فقیر خواهی شد اما او نپذیرفت وسرانجام به نکبت وگدایی افتاد وهیچکس به او کمکی نکرد باز هم دوست پدرش به کمک او آمد واورا به خانه برد تا دوباره زندگی درست را شروع کند چو دخلت نیست، خرج آهسته تر کن